Hoe we het Europees klimaatbeleid kunnen laten werken voor iedereen.
Wie de afgelopen weken aandachtig de verkiezingsshows en debatten gevolgd heeft, zal het wel opgevallen zijn dat er amper wordt gesproken over klimaatbeleid. Dat staat in schril contrast met de campagne vijf jaar geleden, toen duizenden jongeren in heel Europa klimaat hoog op de agenda zetten met de klimaatmarsen. Sterker nog, heel wat partijen en politici lijken makkelijk te willen scoren door zich af te zetten tegen elke klimaatregel. Dat is jammer en ook bijzonder onverstandig. Draagvlak voor ambitieus en sociaal klimaatbeleid bouw je met verstandig en verantwoordelijk beleid op elk niveau, niet met politieke profilering.
De effecten van de klimaatverandering laten zich steeds vaker en duidelijker voelen. Hongersnood, droogte, bosbranden, overstromingen, aardbevingen en stormschade richten menselijke en financiële rampen aan overal ter wereld. Ook bij ons. Klimaatontkenners zijn er gelukkig steeds minder. Maar zeggen dat het allemaal wel meevalt, of dat we nu even de pauzeknop moeten indrukken, is eigenlijk even erg. Het lost de problemen niet op. Het maakt ze enkel groter en duurder én schuift ze door naar de volgende generaties. Naar onze kinderen en kleinkinderen.
Dat is voor ons geen optie. We moeten in actie schieten. Allemaal samen. En overgaan naar een nieuw model waar we allemaal beter van worden, nu én in de toekomst. Dat is een hele uitdaging. Het zal niet altijd makkelijk zijn. Maar samen kunnen we die uitdaging aan! Door weg te kijken van de problemen, lossen we immers niets op. Integendeel. Dat wegkijken is wat er de voorbije jaren in Vlaanderen veel te vaak gebeurd is. En daar betalen we nu stilaan allemaal de rekening voor.
Een winkelkar kost meer geld en de meest kwaliteitsvolle en gezonde voeding is het duurst. Een woning kopen is steeds moeilijker, voor velen zelfs onmogelijk. Als het dan toch lukt om iets te kopen, is de staat van de woning vaak erg slecht en duwen rennovaties de kosten nog meer de hoogte in. Maar ook de huurmarkt en de sociale woningen werden duurder en krapper. De gasprijzen swingden de afgelopen jaren de pan uit, maar nog lang niet iedereen heeft zonnepanelen of een warmtepomp kunnen plaatsen en ondertussen nemen de subsidies daarvoor af. Ook de opmars van de elektrische wagen bleef weggelegd voor de rijke middenklasse en de functies met bedrijfswagen. Gewone gezinnen en alleenstaanden kunnen de hoge aankoopprijzen niet op tafel leggen en hebben dus niets aan de subsidies. Natuur en landbouw lijken te vechten om elk lapje grond en onze industrie ziet het niet meer zitten omdat in het buitenland de subsidies hoger zijn en de klimaateisen lager.
Dit alles legt de druk heel erg hoog. Financieel, maar ook mentaal. We krijgen het gevoel dat we van alles moeten en een heleboel niet meer mogen. Of dat we datgene wat we willen, niet meer kunnen. Dat maakt ons boos, radeloos, verdrietig en bang.
Dat is ook heel normaal. Het is het gevolg van een fout klimaatbeleid, dat geen rekening houdt met sociale elementen en dat om de haverklap wordt omgedraaid of teruggedraaid. De effecten van dit fout klimaatbeleid worden dan misbruikt om klimaatbeleid tout court af te zweren. Of om te polariseren en bang te maken. En dat is ontzettend jammer. Want een goed klimaatbeleid is per definitie een sociaal beleid. Het zorgt dat we er met zijn allen samen op vooruit gaan. Het sleutelwoord is hier samen. Want niemand zou die uitdagingen alleen of zonder hulp moeten aangaan. Wij willen bouwen aan een systeem dat de juiste financiële en praktische ondersteuning biedt, zodat die uitdagingen haalbaar zijn, voor iedereen.
Bovendien maken we de transities stap voor stap, en niet in één nacht. Aanpassingen aan je woning mag je geleidelijk doen. Wij helpen je dan met gepaste ondersteuning. Niet alleen subsidies voor diegenen die het ook zonder subsidies al kunnen betalen, maar échte hulp. Technisch, praktisch, administratief én financieel. Onder de vorm van collectieve rennovaties of duurzame energie, bijvoorbeeld op wijkniveau, uitgerold en betaald door de overheid. Of investeringen bij jou thuis, zoals zonnepanelen of een warmtepomp of thuisbatterij, die je niet in één keer moet betalen, maar stap voor stap terugbetaalt via je elektriciteitsrekening, en dat pas op het moment dat je rekening ook effectief gedaald is.
We zorgen ook voor meer hulp op maat bij rennovatieprojecten. Veel van de stress bij een verbouwing komt omdat mensen niet weten waar ze eerst aan moeten beginnen, in welke volgorde de werken moeten gebeuren of waar goede werkmannen te vinden zijn. Energiesnoeiers en rennovatiecoaches kunnen hier een hele grote hulp zijn. We passen de kosten van die hulp aan aan de draagkracht van de verbouwer en maken het gratis voor zij die het nodig hebben.
Ook de financiële sector moet haar verantwoordelijkheid opnemen. Er moeten veel meer formules op maat komen die mensen die willen bijdragen aan de transitie ook de mogelijkheden bieden. Hierbij staat niet langer de winst bij de bank maar wel de winst voor de maatschappij en gezinnen centraal. Nulleningen, rollende renovatiefondsen, groene leningen op maat, ... Momenteel zijn ze nog veel te schaars, te ingewikkeld en te duur. Vaak zijn ze ook enkel beschikbaar voor diegenen die het ook al zonder die systemen aankunnen, terwijl anderen flagrant geweigerd worden door de bank. Zeker alleenstaanden en jonge gezinnen. Dat moet anders. Niemand mag nog uit de boot vallen.
We gaan ook de manier waarop we ons verplaatsen herbekijken. Dat betekent helemaal niet dat iedereen plots zijn wagen moet afstaan. Het betekent zelfs niet dat iedereen morgen al elektrisch moet rijden. Pas in 2035 mogen er geen nieuwe brandstofwagens meer op de markt komen. Dat is nog 11 jaar, én geldt enkel voor nieuwe wagens. Als je kijkt met welke vaart de elektrische wagens de afgelopen jaren geëvolueerd zijn, is dat nog een zee van tijd. In de komende jaren bouwen we ook de laadpunten en infrastructuur verder uit. Ook de tweedehandsmarkt zal gestaag groeien, zeker nu bedrijfswagens verplicht elektrisch werden. Bovendien willen wij de autobouwers verplichten om ook kleinere en betaalbare modellen op de markt te brengen, en herstructureren we de subsidies. Zo wordt de elektrische wagen, zelfs op korte termijn voor wie dat wenst, mogelijk voor ons allemaal.
Voor wie niet per se, of altijd, een privéwagen nodig heeft, optimaliseren we deelsystemen. Die zijn enorm gegroeid de afgelopen jaren en worden steeds toegankelijker en goedkoper. Ze kunnen voor steeds meer mensen een makkelijker én goedkoper alternatief bieden voor een eigen wagen die 90% van de tijd geparkeerd staat. Ook elektrische fietsen en steps blijven, terecht, toenemen. Dankzij betere fietspaden en fietssnelwegen en fietsplannen bij werkgevers, bieden ze voor steeds meer mensen een aantrekkelijk alternatief, weg van de ochtend en avond files.
Minstens even belangrijk is een beter openbaar vervoersnetwerk. We stoppen de afbouw van de afgelopen jaren en investeren terug in beter, frequenter en stipter openbaar vervoer, óók buiten de stadskernen en in de weekends en nachten. Bovendien zorgen we ook dat de trein binnen Europa een aantrekkelijk, snel en betaalbaar alternatief wordt voor het vliegtuig.
Ja, we staan voor veranderingen. Maar die veranderingen zullen verbeteringen zijn. We voeren aanpassingen doordacht uit, niet over één nacht ijs, niet in één keer en niet alleen. We bouwen aan een sociaal klimaatbeleid. Met een stappenplan dat duidelijk is voor iedereen en niemand in de steek laat. Dat stress en onzekerheden wegneemt, en perspectief en ondersteuning in de plaats biedt. Zodat iedereen terug kan plannen en kan dromen en kan bouwen aan een betere toekomst.
Want uiteindelijk gaat klimaatbeleid helemaal niet over wat we “moeten”. Maar om wat we willen, en hoe we dat allemaal samen kunnen bereiken. Immers, we willen allemaal een comfortabele woning, een propere wagen en een snelle treinverbinding, schone lucht en meer natuur, een florerende landbouw die gezonde voeding levert, een duurzame industrie met kwaliteitsvolle jobs en een fijne leefomgeving met mogelijkheden om ons te ontspannen. Dat gaat helemaal niet over moeten. Of over wat mag of niet mag. Een goed sociaal klimaatbeleid gaat over wat we kúnnen. Over de mogelijkheden die we hebben en hulp die we daarbij krijgen om een fijn, stabiel, comfortabel en gezond leven op te bouwen, voor ons en voor onze kinderen. Zodat we terug kunnen dromen. En de handen uit de mouwen kunnen steken om te doen wat we echt willen én wat tegelijk goed is voor het klimaat en voor de maatschappij. Dat is beter voor ons allemaal.