Europees Hof van Justitie verwerpt beroep Polen en Hongarije tegen ‘rechtsstaattoets’

Het Europees Hof van Justitie heeft vandaag een langverwachte uitspraak gedaan in de zaak die Polen en Hongarije hadden aangespannen tegen de zogenaamde ‘rechtsstaattoets’. Dat mechanisme verbindt het uitkeren van Europese middelen aan het respect voor de rechtsstaat en de democratie. “Een bijzonder goede zaak,” reageert Europees Parlementslid Kathleen Van Brempt.

De rechtsstaattoets of het conditionaliteitsmechanisme zorgt ervoor dat de Europese Commissie Europees geld kan tegenhouden wanneer een lidstaat de rechtsstaat met de voeten treedt. Het oprichten van zo’n mechanisme was één van de belangrijkste eisen van het Europees Parlement bij de onderhandelingen over het opstellen van de Europese meerjarenbegroting. “Het is niet meer dan logisch dat een lidstaat die de fundamenten waarop de Europese Unie is opgebouwd niet respecteert, ook geen aanspraak kan maken op middelen uit de Europese pot.”

“Veel te lang hebben autocratische leiders als Orban Europese middelen kunnen misbruiken door vriendjespolitiek, machtsmisbruik en belangenvermenging. Dat de regeringen in kwestie dergelijk misbruik ook onbestraft lieten door rechters politiek te benoemen of hen onder druk te zetten, is onaanvaardbaar. Met het rechtsstaatmechanisme hebben we eindelijk de nodige middelen om daar tegen op te treden.”

Officieel bestaat het mechanisme al sinds 1 januari vorig jaar. “Maar tot op de dag van vandaag heeft de Commissie daar geen gebruik van gemaakt, naar eigen zeggen omdat het de uitspraak van het Europees Hof van Justitie afwachtte,” zegt Van Brempt. “Het Europees Parlement heeft er al verschillende keren op aangedrongen om dit mechanisme snel in te zetten om het misbruik van Europese middelen in landen als Polen en Hongarije een halt toe te roepen. Er is niets wat de Commissie nu tegenhoudt om actie te ondernemen. Wij verwachten dat ze dat ook snel doet.”

De rechtsstaattoets is dan wel een manier om het misbruik van Europese middelen aan te pakken. Toch biedt het geen oplossing voor andere problemen die zich stellen in Polen en Hongarije. “Het feit dat in beide landen de persvrijheid, de mensenrechten, het middenveld, de democratie en het gerecht zwaar onder druk staan, kan niet worden opgelost door het rechtsstaatmechanisme in te zetten. De Europese Unie heeft nog te weinig middelen om lidstaten ook daarover ter verantwoording te roepen of te sanctioneren. De daarvoor bestemde Artikel 7-procedure zit immers geblokkeerd op het niveau van de Europese Raad. We moeten bekijken hoe we de Europese gereedschapskist verder kunnen versterken. Na 10 jaar van structurele achteruitgang in Hongarije en Polen kan Europa niet aan de zijlijn blijven staan.”