Europese COVID-commissie keurt aanbevelingen voor crisisbestendige Europese Unie goed
De Speciale Commissie over COVID-19 (COVI) van het Europees Parlement heeft haar rapport met lessen uit de pandemie en aanbevelingen voor de toekomst goedgekeurd. Voorzitter Kathleen Van Brempt (Vooruit) reageert tevreden over het werk van de commissie. “De Europese Unie was niet voorbereid om crisissen aan te pakken,” zegt Van Brempt. “Onze aanbevelingen zijn een belangrijke aanzet naar een meer crisisbestendige en weerbare Europese Unie.”
De COVID-19-pandemie was zonder twijfel de meest diepgaande en fundamentele crisis in de geschiedenis van de Europese Unie. En hoewel de Europese Unie er collectief in geslaagd is deze crisis te doorstaan, is het duidelijk dat Europa niet voorbereid was op een crisis van deze omvang. Iets meer dan een jaar geleden richtte het Europees Parlement daarom een speciale commissie op die een grondige evaluatie moest maken van de impact van de pandemie en de lessen die de Europese Unie daaruit moest trekken. Die evaluatie gaat breder dan enkel de gezondheidsimpact en de vaccinatiecampagne. Ook de socio-economische impact van de pandemie, de impact op de democratie en de rechten van burgers en de rol van de Europese Unie op het internationale toneel kwamen uitgebreid aan bod.
Gezondheidszorg versterken
In haar rapport roept de COVI-commissie zowel de Europese Commissie, als de lidstaten op om meer en structureel te investeren in de gezondheidszorg. “Na de financiële en economische crisis hebben lidstaten jarenlang bespaard op de gezondheidszorg in hun land. Daar hebben we tijdens de pandemie letterlijk de prijs voor betaald,” zegt Van Brempt. Al tijdens de eerste golf van de pandemie werd duidelijk dat gezondheidssystemen in de hele Europese Unie zwaar onder druk kwamen te staan met personeelstekorten, hoge en onhoudbare werkdruk en een gebrek aan beschermend materiaal tot gevolg. “We roepen de lidstaten op om extra te investeren in hun nationale gezondheidssystemen. Er moet geïnvesteerd worden in noodcapaciteit in de zorg. Er moeten meer handen aan het bed komen en de arbeidsomstandigheden van zorg- en gezondheidspersoneel moeten worden verbeterd.”
Daarnaast wil de commissie ook de Europese gezondheidsinfrastructuur versterken. “In eerste instantie door het Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding (ECDC) en de autoriteit voor pandemiebestrijding (HERA) te versterken. In de toekomst moeten zij gezondheidsbedreigingen sneller kunnen identificeren en een gepaste gecoördineerde aanpak naar voor kunnen schuiven,” zegt Van Brempt. De commissie vraagt ook een bijzonder Europees agentschap voor onderzoek en ontwikkeling in gezondheid. “Dat agentschap moet de gezamenlijke investeringen in onderzoek en ontwikkeling van medicijnen, vaccins en behandelingen kunnen coördineren en tegelijk een sturende rol krijgen zodat we de productie van die medische producten in noodsituaties kunnen opschalen.” In ruil voor overheidssteun moeten farmaceutische bedrijven bijkomende voorwaarden opgelegd krijgen zodat de gelijke toegang tot en betaalbaarheid van dergelijke kritieke medicijnen kan worden gegarandeerd.
Ook Federaal Minister van Gezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) was te gast bij de COVID-commissie
Gezamenlijke aankoop
De gezamenlijke aankoop van vaccins en de Europese vaccinatiestrategie zijn dan weer successen in de Europese aanpak van de pandemie. “De gezamenlijke aankoop van vaccins was absoluut nodig. Door de krachten te bundelen staan we sterker om het nodige medisch materiaal te verzekeren,” zegt Van Brempt. Volgens de commissie zijn dergelijke gezamenlijke aankopen ook bij andere crisissen bijzonder nuttig. “Maar de gezamenlijke openbare aanbestedingsprocedures moeten transparanter. Ook moet het Europees Parlement nauwer betrokken worden bij deze onderhandelingen en een grotere controle kunnen uitoefenen op de contracten die de Europese Commissie afsluit.” Het rapport hekelt ook het huidige gebrek aan transparantie over de vaccincontracten en de onderhandelingen met de vaccinproducenten.
Grotere impact op wie al kwetsbaar was
Crisissen versterken bestaande ongelijkheden. Dat was ook zo tijdens de pandemie. Vrouwen, kinderen en jongeren, mensen met een beperking, ouderen, gezinnen in armoede, zieken en personen met een migratieachtergrond kregen het tijdens de pandemie bijzonder zwaar te verduren. “Zowel de Europese Unie, als de lidstaten moeten meer inspanningen leveren om deze ongelijkheden aan te pakken en de meest kwestbare burgers beter te beschermen. Zeker in tijden van crisis,” zegt Van Brempt. “Er moet bijkomend geïnvesteerd worden om de toegang tot goede zorg en sterke sociale basisvoorzieningen voor iedereen te garanderen.”
“Er moeten meer handen aan het bed komen en de arbeidsomstandigheden van zorg- en gezondheidspersoneel moeten worden verbeterd.”
De commissie pleit ook voor bijkomende investeringen in geestelijke gezondheidszorg. “De impact van de pandemie op de geestelijke gezondheid, vooral bij jongeren, was enorm. De Europese Commissie moet meer inspanningen leveren om de toegang tot geestelijke gezondheidszorg in elke Europese lidstaat te garanderen,” zegt Van Brempt. De COVI-commissie pleit ook voor bijkomende maatregelen om kinderen en jongeren beter te beschermen in crisisperiodes. “Onderwijs en sociale contacten zijn cruciaal. We moeten de huidige schoolachterstanden wegwerken en in de toekomst voorkomen dat we scholen opnieuw moeten sluiten. Daarvoor zijn bijkomende investeringen in goede onderwijsinfrastructuur, personeel, digitalisering en digitale geletterdheid broodnodig.”
De stemming van het rapport in het Europees Parlement
Ook op de arbeidsmarkt werden kwetsbare werknemers harder getroffen. “Werknemers in publieke diensten, de zorg, de transportsector, het onderwijs en onze winkels hebben onze samenleving en economie overeind gehouden tijdens de pandemie,” zegt Van Brempt. “Maar vaak werken zij in onzekere contracten met slechtere arbeidsvoorwaarden en lagere lonen. Dat moet anders.” De commissie pleit ervoor om de Europese pijler van sociale rechten te versterken om de arbeids- en loonsvoorwaarden van die eerstelijnswerkers te verbeteren. “Ook moet er een permanent kader worden uitgewerkt om de tijdelijke werkloosheidsuitkeringen te verzekeren. Wanneer er een crisis uitbreekt, moet Europa snel kunnen handelen om het inkomen van werknemers in Europa veilig te stellen.”
Internationale solidariteit
Maar waar het echt fout liep, is de rol die de Europese Unie heeft gespeeld in de mondiale aanpak van de pandemie. “Puur egoïsme. Het was de wet van de sterkste die telde,” zegt Van Brempt. “Europa heeft misschien wel het hoogste aantal vaccins gedoneerd aan het globale zuiden, maar we hebben die landen compleet in de steek gelaten wanneer het aankwam op eigen productie van medisch materiaal en vaccins.”
“We moeten de huidige schoolachterstanden wegwerken en in de toekomst voorkomen dat we scholen opnieuw moeten sluiten.”
De COVI-commissie roept de Europese Commissie op om werk te maken van een sterk pandemieverdrag in de schoot van de Wereldgezondheidsorganisatie. “De samenwerking op het internationaal niveau moet worden aangescherpt,” zegt Van Brempt. Daarvoor pleit men in het rapport onder meer voor betere samenwerking rond het opsporen en aanpakken van risicofactoren en gezondheidsbedreigingen, het sneller en breder delen van data en bovenal het delen van technologie. “Bovendien moeten we de bestaande kaders rond intellectuele eigendomsrechten herzien. Ook ontwikkelingslanden moeten toegang krijgen tot de nodige technologie en data om zelf vaccins en medicijnen te produceren. Dat is de enige manier om gelijke toegang tot medisch materiaal en vaccins te verzekeren.”
Werk aan de winkel
Volgende maand stemt de plenaire vergadering van het Europees Parlement over het rapport van de COVI-commissie. “Daarna is het aan de Europese Commissie om met deze aanbevelingen aan de slag te gaan,” zegt Van Brempt. “We leven in een wereld die steeds crisisgevoeliger wordt. We zullen misschien niet kunnen voorspellen welke crisis de volgende is die om de hoek loert, maar we kunnen er wel voor zorgen dat we erop voorbereid zijn en snel kunnen schakelen.”